zondag 13 april 2014

Wat geen woord mag hebben

Voor veel gebeurtenissen in het leven zijn er woorden bedacht/uitgevonden/ontwikkeld die in meer of minder exacte vorm aangeven wat de gebeurtenis in het leven is en eveneens wat de relatie is tot die gebeurtenis.
Te beginnen bij het begin van een nieuw leven, ontstonden er de woorden  moeder en vader (dat wordt je na de geboorte van een kind), soms aangevuld met een toevoeging als adoptie-, pleeg- (omdat niet alle kinderen fysiek je eigen kind zijn en je er toch de ouder van kunt zijn). De woorden voor het kind zijn minder van belang, want het kind is gewoon kind, geboren uit een moeder, verwekt door een vader en bij voorkeur opgroeiend met een moeder en vader in de nabijheid.

Op enig moment kunnen dingen gebeuren die andere woorden nodig maken. Relaties tussen kinderen onderling en tussen volwassenen onderling hebben woorden nodig.
Zo zijn er de woorden vriendin of vriend. Dat kan duiden op een kindervriendschap en heeft dan veelal een onschuldig karakter. Het krijgt meer betekenis als het voorvoegsel boezem- toegevoegd wordt of het bijwoord beste. Dan is er sprake van een unieke band.
Ook volwassenen gebruiken deze termen. En voegen er daar soms nog andere dingen aan toe. Een verkleinde vorm kan duiden op een hechtere band. Dan is er ineens sprake van een zekere exclusiviteit, 'vriendinnetje' of 'vriendje', dan gaat het om wat we een relatie zouden noemen

Als de band nog sterkere bevestiging krijgt in taal en gebeurtenissen komen nieuwe woorden aan de orde: verloofde, geliefde, partner, echtgeno(o)t(e), 'vrouw', 'man'. Die laatste twee zijn bijzonder. De exclusiviteit van de relatie die veelal in die vorm bezegeld is met enige juridische vorm van elkaar toebehoren wordt in woorden weergegeven die op elke vrouw of man van toepassing zouden kunnen zijn. Wie spreekt van de eigen 'vrouw' of 'man', bedoelt daarmee echter geenszins de abstracte notie van een persoon van een bepaald geslacht, maar benoemt de relatie tot een specifiek exemplaar van dat geslacht.

Tot zover het eenvoudige deel van deze blog. Nu komt het moeilijkere deel.

Gebeurtenissen in ieders leven zorgen voor veranderingen in de relaties. Breuken ontstaan, door verschillende oorzaken, ziekte, overlijden of de keuze niet verder te gaan op de ingeslagen weg.
En waar ieder snapt dat overlijden ingrijpend en niet in woorden te vatten is, blijkt dat juist dat de enige vorm van relatiebreuk te zijn die woorden kent en gekregen heeft. De taal verschaft ons de woorden weduwe en weduwnaar, evenals voor de achterblijvende kinderen het woord wees, eveneens gebezigd bij het verlies van één ouder door de dood, dan aangevuld met half- en eveneens benut bij het verlies van oude ouders door volwassen kinderen.
Dat ziekte breuken kan veroorzaken is minder bekend. Toch is het een gegeven dat als de ziekte van een van beide partners ernstig is, het voor beiden onmogelijk kan blijken nog in eenzelfde huis te wonen. Dat is een breuk, al is die slechts gedeeltelijk. Voor die breuk zijn geen woorden. Je bent dan de vrouw van een man die elders verblijft, of je bent de man die het nu alleen moet redden en zijn vrouw bezoeken kan die elders woont. Het zijn vage omschrijvingen, aanduidingen die in taal de verlegenheid met de onheldere situatie pogen uit te drukken. Betere woorden zijn er niet. Want hoe zou je zoiets moeten verwoorden?

Dat de keuze om een relatie te verbreken een breuk veroorzaakt is maar al te bekend. Dat daar ook geen woorden voor zijn is onbekender. Hoe noem je iemand die gescheiden is? Een scheidenaar of scheidenesse? Een gescheidene? Het zijn woorden die niet zeggen wat je zou willen zeggen. Immers, niet de gebeurtenis heeft een woord nodig, maar de gevolgen van de gebeurtenis. Na de dood van een partner kom je in een nieuwe staat van zijn en heb je daar een helder woord voor. Na de definitieve of wegens ziekte tijdelijke breuk met een partner kom je eveneens in een nieuwe staat van zijn en heb je daar geen woorden voor.
Zou het geen tijd worden daar woorden voor te ontwikkelen?
Wie denkt mee?

En hoe noem je de kinderen die met dergelijke dingen te maken hebben?

N.B. Ik rep hier niet van singles, alleengaanden, solo's of welk woord mensen in hun eentje maar benutten voor hun levenswijze. Dat is een keuze. Geen kwade opzet. In gelijke mate geldt ook hier een zekere taalverlegenheid.......